Hayvanlar nesillerini devam ettirebilmek için ürerler. Hayvanların vücut şekilleri ve yaşam alanları farklı üreme türlerinin oluşmasına neden olur.
Üreme Nedir?
Canlıların kendilerine benzer yavrular dünyaya getirmesine üreme denir.
Hayat Döngüsü Nedir?
Tüm canlıların bir yaşam döngüsü vardır. Canlıların doğması, büyüyüp gelişmesi, üremesi ve ardından ölmesine hayat döngüsü denir.
Hayat döngüsü isminden de anlaşılabileceği gibi sürekli tekrar eden olaylardan oluşur. Hayat döngüsü ayrıntılı bilgi >>>
Eşeyli ve Eşeysiz Üreme
Eşeyli Üreme
Üremek için dişi ve erkek cinsiyetlerin gerekli olduğu üreme çeşididir.
Eşeyli üreyen canlılara örnek olarak çevremizde gördüğümüz canlıların çoğunu sayabiliriz.
- Memeli canlılar ( Yavrusunu sütle besleyen insan, koyun, maymun, geyik, aslan, kedi, yarasa vb.)
- Sürüngenler ( Yılan, timsah, kertenkele vb. )
- Kuşlar ( Serçe, kartal, atmaca vb.)
- Kurbağalar
- Balıklar vb.
Eşeysli üremede dişi ve erkek üreme hücreleri birleşerek yeni canlıyı oluştururlar. Oluşan yavrular anne babaya benzerler ama onların özelliklerinin bir karışımı olduğu için kendine has yeni özellikler de barındırırlar.
Eşeysiz Üreme
Üremek için dişi ve erkeğe gerek yoktur. Canlı kendi kendine üreyebilir.
Eşeysiz üreyen canlılar basit yapılı yani gelişmemiştir. Daha çok tek hücreli canlılar ve bazı solucan türleri eşeysiz ürer.
Farklı eşeysiz üreme türleri vardır.
Bölünerek üreme:
Hücre ikiye bölünür ve iki yeni canlı oluşur. Amip, bakteri, paramesyum ve öglena canlılarında görülür.
Tomurcuklanma:
Ana canlıdan ayrılan çıkıntı büyüyerek yeni canlıyı oluşturur. Omurgasız bir canlı olan hidra, deniz anası ve sünger ve bira mayasında görülür.
Rejenerasyon (yenilenerek ) Üreme:
Canlıdan kopan parçanın gelişerek yeni canlıyı oluşturmasıdır. Deniz yıldızı, planarya ve toprak solucanında görülür.
Eşeysiz üreme hakkında ayrıntılı bilgi için TIKLAYIN >>
Canlılarda Döllenme Şekilleri
1. İç Döllenme
Döllenme eşeyli üreyen canlılarda üreme hücrelerinin birleşmesidir. üreme hücreleri dişi vücudunda birleşiyorsa buna iç döllenme denir. Dişi ve erkek cinsel birleşme denilen olayla bir araya gelir ve erkekte bulunan üreme hücreleri (sperm) dişinin vücuduna bırakılır. Burada dişi üreme hücreleriyle(yumurta) birleşerek döllenme sağlanır. Döllenmiş yumurtaya zigot denir.
İnsanlar, kuşlar, sürüngenler, memeliler ve suda yaşayan balina, yunus gibi memeliler iç döllenmeyle ürerler
2. Dış Döllenme
Erkek ve dişi üreme hücrelerinin vücudun dışında su ortamında buluşmasıdır. Suda yaşayan canlıların bir kısmında ve kurbağalarda görülür.
Dış döllenmede erkek ve dişi balıklar bir araya gelir ama cinsel birleşme olmaz. Dişi balık suya yumurtasını bırakır. Erkek balık da üreme hücresi olan spermi yumurtaların üzerine bırakır. Bu sayede üreme hücreleri dişi vücudunun dışında birleşir.
Dış döllenmede balıklar yumurtalarını suyun durgun olduğu yerlere bırakırlar.
Bazı Canlılarda Üreme Özellikleri
Balıklar
Balıklarda dış döllenme görülür. Dişi ve erkek balık üreme hücrelerini suyun durgun bölgelerine bırakırlar ve döllenme suda gerçekleşir.
Dış döllenme yapan canlılar bir seferde binlerce döllenmiş yumurta bırakırlar. Bunun nedenin su ortamında yavruların çoğunun henüz doğmadan ölmesidir. Su ortamı güvenli olmadığı için dışarıdan gelen tehlikelere açıktır. Su akıntıları, denizdeki diğer canlılar, su sıcaklığındaki ani değişmeler yumurtaların ölmesine neden olabilir.
Kurbağalar
Kurbağalar hayatlarını sulak alanlarda geçirirler. Bu nedenle üreme faaliyetleri de su ortamında gerçekleşir. Kurbağalar, balıklar gibi dış döllenme gerçekleştirirler. Dış döllenme nedeniyle kurbağalar çok sayıda yumurta bırakırlar.
Sürüngenler
Yılan, kaplumbağa, kertenkele, timsah gibi canlılardır. Yumurtayla ürerler. Karada yaşayan canlılar iç döllenme gerçekleştirir. Sürüngenlerin bazıları yumurtalarını korurken kaplumbağa gibi sürüngenler yumurtalarını kumun altına gömdükten sonra yavrular kendi kendine doğarlar.
Kuşlar
Vücudu tüylerle kaplı uçabilen veya uçamayan yumurtayla çoğalan canlılardır. Kartal, tavuk, deve kuşu, penguen, serçe, martı vb. örnek olarak verilebilir. Kuşlar yumurtalarını korurlar. İç döllenme gerçekleştirirler. Yavruların yumurtadan çıkıncaya kadar geçen süreye kuluçka dönemi denir.
Memeliler
Yavrularını sütle besleyen canlılardır. İnsan, koyun, yarasa, yunus, balina, aslan, fare vb. memeli canlılara örnektir. Memeliler az sayıda yavru dünyaya getirirler. Memeli hayvanlarda üreme iç döllenmeyle gerçekleşir. Döllenen yumurta anne rahminde gelişimini sürdürür.
Üreme şekline Göre Canlılar
Yumurtayla Üreyen Canlılar: Tavuk, kartal, devekuşu, timsah, kurbağa, sinek, hamsi, alabalık vb. canlılardır.
Doğurarak Üreyen Canlılar: Yarasa, balina, yunus, fare, köpek, inek, koyun gibi canlılardır.
Yavru Bakımına Göre Canlılar
Yavrusunu Bakan Canlılar: İnek, maymun, köpek, aslan, koyun, kedi, serçe vb.
Yavru Bakımı Olmayan Canlılar: Alabalık, kurbağa, sinek, kelebek vb.