Üzerinde dişler bulunan tekerleklere dişli çark denir. Kuvveti dişler veya bir zincir yardımıyla diğer dişlilere ileten sistemlerdir.
Dişli Çarkların Özellikleri
- Kuvvetin yönünü değiştirebilir.
- Hareketin hızını değiştirebilir.
- Farklı merkezli veya aynı merkezli olanları vardır.
- Aynı merkezli olanlar kuvvetten kazanç veya kayıp sağlayabilir.
- Farklı merkezli olanlar kuvvetten kayıp ya da kazanç sağlamaz.
- İş kolaylığı sağlar.
Dişli çarkların kullanım alanları
- Saatler
- Bisiklet
- Otomobil vitesi
- Matkap
- Oyuncak otomobil
- Zeytinyağı fabrikaları vb.
Dişli çarkların dönme sayıları
Birbirlerine temas eden dişli çarklardan büyük olan yavaş, küçük olan hızlı hareket eder.
Hız oranı çarkların yarı çapı veya diş sayısıyla alakalıdır.
Yukarıdaki resimde;
A çarkının yarı çapı B’nin 2 katıdır.
Yani A yavaş, B hızlı döner.
Örneğin A 5 Tur atarsa B onun iki katı 10 tur atar.
İPUCU: Her çark için yarıçap x tur sayısı eşit olmalıdır.
2cm x 10 tur = 4 cm x 5 tur
Dişli çarklarda dönüş yönü
Birbirine temas eden dişli çarklar ters yönünde döner.